TARIFA: Speelbal in de wind...

19.06.2017 10:45 door Sonja Van Den Bossche

Tekst en foto's: Sonja Van Den Bossche

Al Viento de Levante

…

‘Pero hay que vivir con él
Forma parte de este clima
Se le va teniendo estima
Y hay que ceñirse a su ley’

(Een fragment uit een oud gedicht) (1)

Elke keer als ik in Tarifa verblijf, is er altijd iemand die ik zeker meer dan eens zal ontmoeten. Het is een beetje vreemd: ik kan hem niet echt zien, ik kan hem alleen maar voelen en horen. Overdag speelt hij non-stop met de bladeren van de palmbomen en als hij echt erg sterk is, doet hij me af en toe bijna vallen. Om het even wanneer hij ‘s nachts in de straat voorbijkomt, houdt het ratelende geluid afkomstig van lege blikjes me soms wakker. Nee, ik heb het niet over een angstaanjagende dief… maar over de windgod Eolus. Eerlijk gezegd, ik heb hem nooit echt geliefd, maar na al die jaren heb ik geleerd om met hem te leven en hem te accepteren zoals hij is: hij is gewoon een onderdeel van Tarifa en heeft altijd een grote impact op mijn vakantie en op het zuidelijkste punt van Spanje!

Verschillende soorten wind

Als je vanaf Playa Chica langs de Atlantische kust wandelt, zal je snel het onlangs opgerichte standbeeld in de vorm van een tonijn bij Playa de los Lances opmerken. Aan de voet ervan kun je de namen van de winden die in deze regio blazen, lezen: „poniente, mistral, tramontana, gregal, levante, siroco, mediodía, lebeche”.

Eolus zendt haast altijd levante en poniente door de Straat van Gibraltar, wat van Tarifa niet alleen een paradijs tussen twee wateren – de Middellandse Zee en de Atlantische Oceaan – en de ontmoetingsplaats van twee continenten – Europa (Spanje) en Africa (Marokko) – maakt, maar ook de speelplaats van de winden. Deze twee „broers” hebben totaal verschillende „karakters”, wat al duidelijk blijkt uit de betekenis van hun namen, verbonden met de stand van de zon. Levante stamt af van het Spaanse woord „levantar”, wat „opstaan” betekent. Aangezien de zon opkomt in het oosten, is levante oostenwind.

Het Spaanse woord „poner” in „poniente” kan worden vertaald als „ondergaan”. De zon gaat onder in het westen, dus is poniente de wind uit het westen. Maar er bestaan meer tegenstellingen tussen hen…

De levante is een warme en droge wind, die van het binnenland naar de oceaan waait. Anderzijds blaast poniente-wind van de oceaan naar het land. Hij is koud en vochtig.

Bijna onmogelijk om met levante naar het strand te gaan: de wind pakt zand op, dat op je huid prikkelt en in je ogen, oren en mond vliegt. Maar zelfs bij poniente kan je een fijne dag doorbrengen op het strand.

Tarifa ligt aan de Costa de la Luz (=Kust van het Licht). De naam van deze kust verwijst naar het licht dat hier in zee als in een spiegel weerkaatst. Bijgevolg staat de windhoofdstad van Europa ook bekend om haar mooie zonsondergangen. Levante vult de lucht met stof en vuil. Met poniente, daarentegen, schijnt de zon helder tot en met zonsondergang. (2)

Levante

Als fervente ‘whale watcher’ voel ik me altijd wanhopig, als er levante-wind in Tarifa wordt voorspeld, omdat ik weet dat hij de firmm-boten in de haven dagenlang (in het ergste geval zelfs wekenlang!) aan de kade kan houden…

Laten we nu eens kijken naar het „curriuculum vitae” van de levante: zijn „geboorteplaats en – tijd”, zijn „evolutie”, enzovoort.

Deze wind waait in de Alboraanse Zee naar de Straat op elk moment van het jaar. Dit komt door het Azorenhoog gelegen langs de horizontale as die door de Golf van Biskaje gaat en zijn geringe invloed op bijna het hele schiereiland en de Balearen, terwijl er een lagedrukgebied ligt boven Marokko.

De geografische ligging van de Straat heeft ook veel te maken met de levante-wind. Aan de Spaanse kant zijn er kliffen heel dicht bij de zee, zoals de bergketens van Bermeja, Ronda, Almijara, Gádor en de Sierra Nevada, en aan de Marokkaanse zijde het Rif- en Atlasgebergte.

Dus als de levante-wind waait, zal hij door een trechter moeten gaan. Om het smalste deel van de trechter te passeren, zal hij zijn snelheid door het Venturi-effect moeten verhogen. (3) Dit fenomeen – genoemd naar de Italiaanse natuurkundige, Giovanni Battista Venturi (1746-1822) – komt voor in de natuur, wanneer een vloeistof die door een buis stroomt, door een vernauwing wordt gedwongen. (4)

In 2016 was er zoveel levante-wind in Tarifa tijdens het hoogseizoen dat het volgens toeristen en barhouders één van de slechtste zomers was in jaren! (5)

Helaas had het slechte weer rampzalige gevolgen voor de toeristische industrie van dit reeds economisch achtergestelde gebied… Kitesurfers waren er niet tuk op om uit te gaan, omdat de sterke wind en hoge golven deze watersport moeilijker en gevaarlijker maakten. De meerderheid van de lokale campings, „chiringuitos” en hotels dicht bij het strand zagen hun omzet en winst dalen. (6) En we mogen ook niet vergeten dat de haven door stormen veel gesloten was; zelfs de grote veerboten die tussen Tarifa en Tanger opereren, konden toen niet varen!

Om de verloren inkomsten te compenseren, werd in Tarifa een nieuwe campagne opgezet. Ze heet „Tarifa is veel meer dan haar stranden” en wil echt duidelijk maken dat deze hotspot voor surfers tijdens een levante-zomer meer natuurlijke en tevens culturele activiteiten te bieden heeft aan zijn bezoekers. (6)

Bijvoorbeeld de circusschool in het sportcentrum voor gezinnen met kinderen. Of buiten Tarifa: Conil de la Frontera (Cala del Aceite, Playa Fuente del Gallo, Cala Encendida (in Roche)) en Los Caños de Meca (Playa de Castillejos). Dit zijn allemaal levante-vrije stranden in de provincie Cádiz. Andere dingen rond Tarifa die je met kinderen kan doen, zijn: een bezoek aan de watervallen bij Arroyo de la Miel en La Garganta del Capitán in het natuurpark Los Alcornocales in Algeciras of gewoon zwemmen in het Bahía Water Park in Algeciras, in het buitenzwembad van Facinas, … (7) (8)

Inderdaad, hier in Tarifa moet je heel flexibel zijn, aangezien ongunstige windomstandigheden heel vaak plannen dwarsbomen. Vooral evenementen langs de kust of op zee zijn gevoelig voor verandering of zelfs last minute afgelasting. Het is niet de eerste keer dat op „La Noche de San Juan” (elk jaar op 23 juni), als het begin van de zomer wordt gevierd, het vreugdevuur op het strand wegens harde wind wordt geschrapt. Of dat tijdens het „Fiesta de la Virgen del Carmen” (16 juli) de vissersboten versierd met bloemenkransen niet naar zee varen. Vorig jaar (2016) werd dit feest van de vissers helaas gehinderd door een bosbrand langs de N-340 tussen Algeciras en Tarifa. Omdat het vuur door een oostelijke wind werd aangewakkerd, verspreidde het zich snel en was het moeilijk te blussen. De weg was tijdelijk afgesloten voor alle voertuigen, wat Tarifa onbereikbaar maakte. (9) En firmm zet veiligheid altijd op de eerste plaats. Bijgevolg worden de mogelijke getijde-effecten op de boot en wind- en weersverwachtingen meer dan één keer per dag gecontroleerd. Ze varen niet, als er te veel wind is of wanneer de zee te hobbelig is en het heel moeilijk is om dieren te spotten!

Windmolens

De wind in Tarifa heeft niet alleen de mens en zijn activiteiten in zijn greep, maar ook zijn omgeving, de flora en fauna, enz. Er zijn voor- en nadelen aan de vele windmolens van Tarifa…

Het gebruik van de wind als energiebron als waardig vervangingsmiddel voor traditionele energiebronnen werd getriggerd door de energiecrisis van 1973 en de stijgende olieprijs in de periode 1973-1986.

In de jaren 80 werd de eerste experimentele windturbine, bekend als „Mazinger” geïnstalleerd in El Cabrito, één van de heuvels boven Tarifa, de winderigste plek in Spanje. (10) (11)

Vandaag is Spanje de op één na grootste producent van windenergie in Europa (12). In Tarifa en omgeving zijn er ongeveer 38 onshore- en kustwindparken en 540 generatoren (13), die stroom verschaffen aan ongeveer 300.000 inwoners (14) plus veel banen, grote voordelen van het nieuwe energiemedium.

Effecten op in het wild levende dieren

De grotere windmolens in de buurt van Tarifa hebben rotorbladen met een diameter van meer dan 50 m! (14) Dit feit brengt ons bij de keerzijde van de medaille, de nadelen van windenergie…

Niet alleen in Tarifa, maar wereldwijd worden grote roofvogels, vooral gieren, door windparken uitgedund.

Verkeerd geplaatste windturbines zijn als een guillotine voor de vogels die dichter bij hun rotorbladen komen. Door hun grote vleugelwijdte en lage beweeglijkheid kunnen ze deze enorme messen die door de lucht snijden, niet ontwijken. Ze zien ze komen, maar hebben de capaciteit niet om te remmen of ze uit de weg gaan. En ze bekopen het met hun leven… (15)

VIDEO: Een gier vliegt te dicht bij een windmolen in Lendas, in het zuiden van Kreta en maakt een fatale fout. (16)

In 2012 bestudeerde een groep wetenschappers - onder hen bevonden zich leden van de stichting Migras in Huerta Grande, dicht bij Tarifa - het sterftecijfer van vale gieren bij 13 windparken in Tarifa, voordat (2006-2007) en nadat (2008-2009) programma's om turbines selectief stil te leggen, in werking werden gebracht, wanneer gieren dichtbij werden waargenomen.

Tussen 2006 en 2007 waren de meeste sterfgevallen geconcentreerd in oktober en november, de migratieperiode. In 2008-2009 was het sterftecijfer met 50 % gedaald, wat aangeeft dat het gebruik van selectieve stoptechnieken bij turbines met de hoogste sterftecijfers kan helpen om de impact van windparken op vogels te verminderen. (17)

Het lawaai van de windturbines kan ook nestelende roofvogels tijdens het broedseizoen beïnvloeden, bijv. door de eerste vlucht van de babyvogels te verstoren. En volwassen dieren kunnen hun slaapplaatsen verliezen, hun dagelijkse vluchtroutines en trekpatronen veranderen en uiteindelijk zelfs hun habitat verlaten! (18)

Hoogspanningslijnen van windturbines zijn eveneens een oorzaak van vogelsterfte: watervogels, kustvogels, ... komen in botsing met elektriciteitsdraden. (19)

De laatste jaren heeft de windindustrie ook insecten en soorten gedood, die om verschillende redenen al bedreigd zijn, zoals vleermuizen, de laatstgenoemde niet door botsing, maar barotrauma, waardoor de drukverandering tussen turbines hun longen doet ontploffen… (20)

In Spanje zijn de ‘Environmental Assessment of Plans and Programmes’ (EAPP) en de ‘Environmental Impact Assessment’ (EIA) de twee meest efficiënte hulpmiddelen om milieufactoren in plannings- en besluitvormingsprocedures te brengen, waardoor de negatieve milieugevolgen worden geminimaliseerd. Er bestaan momenteel geen richtlijnen om de milieu-impact van windparken op vogels en vleermuizen te evalueren, hetzij onshore, of offshore, of langs de kust, wat heeft geleid tot de chaotische implementatie van deze energiebron in sommige delen van Spanje…(21) De uitdrukking „tegen windmolens vechten” (afkomstig van Cervantes’ Don Quichot) is letterlijk waar geworden voor de tegenstanders van windenergie in Tarifa!

En wat is het effect van de wind op de dieren in de zee, vooral de walvissen en dolfijnen in de Straat van Gibraltar?

Golven dragen samen met getijden en stromingen voedingsstoffen naar zeezoogdieren. Grotere dieren, zoals walvissen en andere mariene zoogdieren op zoek naar voedsel (en voortplantingsplaatsen), volgen de stromingen, die ook plankton bevatten. (22) Ze worden op andere locaties gevonden.

Zandduinen

firmm organiseert ook walvisobservatiecursussen voor alleenreizigers en gezinnen. Tijdens deze cursussen maken ze boottochten met de zogenaamde „Studis” en verzorgen lezingen voor hen. Als het te winderig is om te varen, neemt firmm’s mariene bioloog de cursisten mee ofwel naar de rotskust in de buurt van Tarifa op zoek naar leven in zee, ofwel naar het zandduin van Bolonia, een natuurfenomeen op land dat voortdurend van vorm verandert ten gevolge van de wind.

Eigenlijk zijn er in de omgeving van Tarifa twee grote zandduingebieden: één in Bolonia en één in Valdevaqueros.

De hoge zandduinen van Valdevaqueros rijzen meer dan 100 m van het strand net ten noorden van Playa de Valdevaqueros op. Vanop de duinen naar beneden kijkend, kan je dode boomtakken in het losse, gouden zand zien en je staat boven op de kruinen van bomen Als gevolg van een militaire beslissing in 1940 werd het aanpalende dennenbos verstevigd om de toename van de hoeveelheid zand te stoppen. In de jaren negentig probeerden de lokale overheden de zandbewegingen te voorkomen door een reeks houten omheiningen te bouwen. Nu zijn alle bomen, de asfaltweg A-2325 en de topjes van de omheining gedeeltelijk of volledig begraven onder het zand. (23) (24) Door de geschiedenis heen heeft de mens tegen de wind in Tarifa gevochten, maar tot nu toe heeft de natuur altijd gewonnen…

„Persona non grata"...

Ik heb u nog niet verteld wat de Tarifeños zelf denken over de „slecht gereputeerde” Eolus…

Bepaalde winden veroorzaken lichamelijke of emotionele veranderingen in veel bewoners van de streken waarin ze blazen. In Andalusië kunnen ze prikkelbaarheid, slapeloosheid, angst, vermoeidheid of hartkloppingen teweegbrengen. (25) Bij de bakker hoorde ik ooit een vrouw die in Tarifa leefde, zeggen: „ Este viento está mortal.’ (=„Deze wind is dodelijk.”). Deze woorden waren zo doordringend dat ze me kippenvel gaven: ik dacht aan het droevige record dat dit oord op zijn naam heeft staan, namelijk de hoogste zelfmoordcijfers! (26)

Gelukkig voor Tarifa is de regering zich bewust van dit ernstige probleem. Op 14 november 2016 werd een wetsvoorstel omgezet in wet: vanaf die dag kunnen de burgers van Tarifa een schadevergoeding ten bedrage van 6.000 euro eisen, aangezien recente medische studies hebben aangetoond dat de extreme snelheid van de levante-wind in Tarifa hun mentale gezondheid nadelig beïnvloedt! (27)

En ten slotte, welk effect heeft de wind in Tarifa op mijn geestelijke gezondheid? Vooral in de zomer maakt de zwoele en voortdurend huilende levante-wind me dromerig en sloom, maar sterker in mijn dagelijks leven thuis! Een nieuwe visie op het leven… En er is nog meer: als ik thuis ben, ervaar ik na een aantal maanden opnieuw een sterk verlangen om terug te keren naar Tarifa en de wind te voelen – en natuurlijk op de firmm-boot en bij de walvissen en dolfijnen in de Straat van Gibraltar te zijn – wetende dat ze mij allemaal sterk houden. Eeuwige energie…

Dit is dus Tarifa, speelbal in de wind, of moet ik zeggen: „Gevangen tussen hamer en aambeeld”? Maar laat de wind u niet afschrikken. Ik hoop u weldra te zien in deze kleine, bevallige stad om mijn ervaringen te delen en te bevestigen…